|
оятининг маъноси сўралганда: «Биз қийналиб чуқур кетишдан қайтарилганмиз», деган. Яъни, ундан сўз бирикмасининг маъноси кўзланган. Бу каби жумлаларда алоҳида маъноси ҳақида чуқур кетишдан қайтарилганмиз, деди. Лекин таркибий маъно алоҳида маънога боғлиқ бўлса, алоҳида маънога аҳамият бериш лозим. Шунинг учун Умар ибн Хаттоб минбарда туриб:
أَوْ يَأْخُذَهُمْ عَلَى تَخَوُّفٍ
– „Уларни (Оллоҳнинг балоси) ушлаб қолишидан (қўрқмадиларми)?!“ [16:47]
оятини ўқиганида, тахаввуф сўзининг алоҳида маъноси ҳақида сўради. Шунда Ҳузайл қабиласидан бўлган бир киши туриб: Тахаввуф бизда танаққус, яъни камайиш», деб шеър ўқиди. Мазмуни: «Эгар икки ўркачли туяни кичрайтиради, эговлайди худди эгов камоннинг ёғочини кичрайтиргани каби». Ҳузайл қабиласидан бўлган киши шеър ўқиб, шарҳлаб бергач, Умар: «Эй инсонлар, жоҳилиятдаги шеърларингизнинг девонини маҳкам ушланглар, чунки унда Қуръонингиз тафсири бор», деди.
Бундан ташқари, Қуръон сўзлашув пайтида олий одоб риоя қилиш кўзланадиган ифодаларни риоя қилади. Зеро, Оллоҳ Таолодан бандаларига ҳамда бандаларидан Оллоҳ Таолога бўлган нидони ё ҳикоя қилиш учун, ёки таълим бериш учун келтирди. Оллоҳ Таоло томонидан бандаларига нидо қилинганида, банда Оллоҳдан узоқлигини сездириш мақсадида узоқликни ифодаловчи нидо, яъни ё ҳарфини келтирди. Масалан, Оллоҳ Таолонинг:
يَاعِبَادِي الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِي وَاسِعَةٌ
– „Эй иймон келтирган бандаларим, шак-шубҳа йўқки, Менинг ерим кенг, каттадир“, [29:56]
قُلْ يَاعِبَادِي الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ
– „(Эй Муҳаммад), Менинг ўз жонларига (турли гуноҳ-маъсиятлар билан) жиноят қилган бандаларимга айтинг“, [39:53]
قُلْ يَاأَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ جَمِيعًا
– „Эй одамлар, албатта мен сизларнинг барчангизга Оллоҳ (юборган) элчиман, - деб айтинг“, [7:158]
يَاأَيُّهَا النَّاسُ
– „Эй одамлар“, [7:158]
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا
– „Эй мўминлар“, [2:104]
каби сўзлари Оллоҳнинг бандаларига нидоси. Аммо бандаларининг Оллоҳга бўлган нидоси эса нидо, яъни ё ҳарфидан холи ҳолда келди. Масалан, Оллоҳ Таолонинг ушбу сўзлари:
رَبَّنَا لاَ تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلاَ تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا مَا لاَ طَاقَةَ لَنَا بِهِ
209-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260